Mentale gezondheid
Prikkelgevoeligheid
Sommige jongeren zijn gevoeliger voor prikkels, zoals geluid, licht, geur of aanraking. Prikkelgevoelige jongeren reageren hier sterker op dan andere jongeren.
Wat is prikkelgevoeligheid
Als je prikkelgevoelig bent kun je onverwacht, warrig of vreemd reageren. Prikkelgevoeligheid zit niet tussen je oren, maar heeft te maken met het verschil in verwerking van zintuiglijke informatie door je hersenen. Het is dus een lichamelijke klacht, waar je veel last van kunt hebben.
Verwerken van prikkels
Onze zintuigen werken de hele dag samen om ervoor te zorgen dat je goed kunt reageren. Ons lichaam kan zintuiglijke prikkels filteren: het maakt een selectie tussen belangrijk en niet belangrijk. Ook kunnen we zintuiglijke prikkels dempen, zoals het zachter zetten van een radio.
Zowel het filteren als het dempen van zintuiglijke prikkels kunnen minder goed werken. Is dit het geval, dan kan jouw gedrag in bepaalde situaties onaangepast, warrig of vreemd overkomen. "Doe niet zo raar! Hou eens op! Niet zo aanstellen!" zijn uitspraken die je misschien bekend voorkomen.
Symptomen prikkelgevoeligheid
Problemen kunnen zich op verschillende gebieden voordoen, bijvoorbeeld in je motoriek, je gedrag (je wordt bijvoorbeeld snel boos) of zelfs op het gebied van leren. Misschien herken je een van de volgende symptomen:
- Je bent heel gevoelig voor aanraking.
- Je hebt een hekel aan lawaaierige en drukke situaties. Je voelt je bijvoorbeeld onprettig op feestjes en hebt je regelmatig de behoefte om je even terug te trekken of af te sluiten van je omgeving.
- Je hebt last van onhandigheid, bijvoorbeeld bij het eten met bestek, schrijven of sporten. Of je hebt veel ongelukjes, zoals ergens tegenaan botsen of iets omgooien).
- Je bent snel afgeleid en hebt moeite met stil blijven zitten tijdens de les.
Begrip voor jezelf en van anderen
Misschien begrijpt je omgeving je niet altijd. Ze snappen niet waarom jij niet naar dat feestje wilt of niet naar een spannende film wilt kijken. Belangrijk is hierbij om te begrijpen dat dit niet 'tussen je oren zit' maar een lichamelijke klacht is waar je echt veel last van kunt hebben. Ouders en leerkrachten denken soms dat je niet je best doet, dat je je aanstelt en vinden dat je gewoon 'leuk' moet doen. Het is daarom heel belangrijk dat jijzelf en je omgeving begrijpen dat je op dat moment niet anders kunt en dat het geen opzet is.
Wat kun je doen?
- Weet dat je niet de enige bent;
- Probeer erachter te komen door welke situaties je overprikkeld raakt. Maak per situatie een passende keuze voor jezelf: sommige situaties kun je het beste gewoon vermijden, maar soms kunnen kleine aanpassingen al helpen. Denk aan: het gebruiken van een koptelefoon of oordopjes, de tijd verkorten (een uur in plaats van drie uur) en regelmatig een pauze nemen;
- Voel je een stemmingswisseling aankomen? Ga dan even apart zitten en probeer bij te komen. Misschien was de situatie waarin je zat net iets te veel;
- Zoek een sport / vrijetijdsactiviteit die bij je past, waar je echt plezier aan beleeft en waar je in je eigen tempo vaardigheden kunt aanleren. Denk bijvoorbeeld aan roeien of klimmen;
- Praat over je ervaringen met je ouders of met vrienden;
- Kom je er zelf niet uit en heb je steun nodig? Zoek samen met je ouders een therapeut op die je verder kan helpen.
Verschil prikkelgevoelig en hoogsensitief
Herken je de beschreven prikkelgevoeligheid? Soms gebruiken mensen daar ook het woord 'hooggevoelig' voor. Maar hooggevoeligheid verwijst naar sterke emotionele reacties en dat hoort niet per se bij prikkelgevoeligheid. Wel kan prikkelgevoeligheid samen gaan met een kenmerk van je persoonlijkheid: hoogsensitiviteit.
